พุทธศาสนสุภาษิต หมวด ธรรม

พุทธสุภาษิต หรือ พุทธศาสนสุภาษิต  หมายถึง ถ้อยคำดี ๆ ในพระพุทธศาสนา  แต่ไม่ได้หมายความเฉพาะคำที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เท่านั้น แม้สุภาษิตแทบทั้งหมดจะเป็นพระพุทธพจน์ก็ตาม แต่ก็ยังมีสุภาษิตคำอื่นที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาด้วย เช่น ถ้าเป็นภาษิตพระสัมมาสัมพุทธตรัสเอง เรียกว่า พุทธภาษิต หรือ พุทธสุภาษิต หรือ พระพุทธพจน์

พุทธสุภาษิต หรือ พุทธศาสนสุภาษิต หมายถึง ถ้อยคำดี ๆ ในพระพุทธศาสนา แต่ไม่ได้หมายความเฉพาะคำที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เท่านั้น แม้สุภาษิตแทบทั้งหมดจะเป็นพระพุทธพจน์ก็ตาม แต่ก็ยังมีสุภาษิตคำอื่นที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาด้วย เช่น ถ้าเป็นภาษิตพระสัมมาสัมพุทธตรัสเอง เรียกว่า พุทธภาษิต หรือ พุทธสุภาษิต หรือ พระพุทธพจน์

 

หมวด หมวดธรรม

 หมวดหมู่
กระแสเหล่าใดมีอยู่ในโลก สติเป็นเครื่องกันกระแสเหล่านั้น เรากล่าวว่าสติเป็นเครื่องกั้นกระแส กระแสเหล่านั้นอันบุคคลปิดกั้นได้ด้วยปัญญาหมวดธรรม
กษัตริย์ พราหมณ์ แพทย์ ศูทร จัณฑาล และ คนงานชั้นต่ำ ประพฤติธรรมในโลกนี้แล้ว ย่อมเป็นผู้เสมอกันในสวรรค์ชั้นไตรทิพย์หมวดธรรม
กษัตริย์ไม่ทรงตั้งอยู่ในธรรม คนสามัญไม่อาศัยธรรม ชนทั้ง 2 นั้นละโลกแล้ว ย่อมเข้าถึงทุคติหมวดธรรม
การฝึกจิต เป็นการดีหมวดธรรม
การระมัดระวังกาย เป็นความดีหมวดธรรม
การระมัดระวังใจ เป็นความดีหมวดธรรม
คนมีตัณหาเป็นเพื่อน ท่องเที่ยวอยู่ช้านาน ไม่ล่วงพ้นสงสารที่กลับกลอกไปได้หมวดธรรม
คนมีสติ ย่อมดีขึ้นทุกวันหมวดธรรม
คนมีสติ เท่ากับมีสิ่งนำโชคอยู่ตลอดเวลาหมวดธรรม
คนไม่มีที่พึ่ง อยู่เป็นทุกข์หมวดธรรม
ควรเคารพสัทธรรมหมวดธรรม
ความกตัญญูกตเวที เป็นพื้นฐานของคนดีหมวดธรรม
ความกตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายของคนดีหมวดธรรม
ความสะอาด รู้ได้ด้วยคำพูดหมวดธรรม
ความหิวเป็นโรคอย่างยิ่ง สังขารเป็นทุกข์อย่างยิ่ง รู้ข้อนั้นตามเป็นจริงแล้ว ดับเสียได้ เป็นสุขอย่างยิ่งหมวดธรรม
จงเด็ดเยื่อใยของตนเองเสีย เหมือนเอาฝ่ามือเด็ดบัวในฤดูแล้ง จงเพิ่มพูนทางสงบ (ให้ถึง) พระนิพพานที่พระสุคตแสดงแล้วหมวดธรรม
ชนเหล่าใดประพฤติธรรม ในธรรมที่พระพุทธเจ้ากล่าวดีแล้ว ชนเหล่านั้น จักข้ามแดนมฤตยูที่ข้ามได้ยากหมวดธรรม
ถึงพูดดี ก็ไม่ควรพูดเกินกาลหมวดธรรม
ทำได้แล้วค่อยพูดหมวดธรรม
ทำไม่ได้ อย่าพูดหมวดธรรม
ทุกข์ ย่อมไม่ตกถึงผู้หมดกังวลหมวดธรรม
ทุกข์เท่านั้นเกิดขึ้น ทุกข์ย่อมตั้งอยู่ และเสื่อมไป นอกจากทุกข์ไม่มีอะไรเกิด นอกจากทุกข์ไม่มีอะไรดับหมวดธรรม
ท่านผู้ดับไป (คือปรินิพพาน) แล้ว ไม่มีประมาณ, จะพึงกล่าวถึงท่านนั้นด้วยเหตุใด เหตุนั้นของท่านก็ไม่มี, เมื่อธรรมทั้งปวง (มีขันธ์เป็นต้น) ถูกเพิกถอนแล้ว แม้คลองแห่งถ้อยคำที่จะพูดถึง ก็เป็นอันถูกเพิกถอนเสียทั้งหมดหมวดธรรม
ท่านผู้มีทางไกลอันถึงแล้ว หายโศก หลุดพ้นแล้วในธรรมทั้งปวง ละกิเลศเครื่องรัดทั้งปวงแล้ว ย่อมไม่มีความเร่าร้อนหมวดธรรม
ธรรม เหมือนห้วงน้ำไม่มีตมหมวดธรรม
ธรรมของสัตบุรุษ รู้ได้ยากหมวดธรรม
ธรรมของสัตบุรุษ อันสัตบุรุษควรรักษาหมวดธรรม
ธรรมของสัตบุรุษ ไม่เข้าถึงความคร่ำคร่าหมวดธรรม
ธรรมทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้าหมวดธรรม
ธรรมที่ประพฤติดีแล้ว นำสุขมาให้หมวดธรรม
ธรรมะ ย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรมหมวดธรรม
ธรรมแล เป็นธงชัยของพวกฤษีหมวดธรรม
นามและรูปย่อมดับไม่เหลือในที่ใด ปัญญา สติ และนามรูปนี้ย่อมดับในที่นั้น เพราะวิญญาณดับหมวดธรรม
บรรดาทางทั้งหลาย ทางมีองค์ 8 ประเสริฐสุด บรรดาสัจจะทั้งหลาย บท 4 ประเสริฐสุด, บรรดาธรรมทั้งหลาย วิราคธรรม ประเสริฐสุด, และ บรรดาสัตว์ 2 เท้าทั้งหลาย พระพุทธเจ้าผู้มีจักษุ ประเสริฐสุดหมวดธรรม
บัณฑิตควรละธรรมดำเสียหมวดธรรม
บัณฑิตควรเจริญธรรมขาวหมวดธรรม
บุคคลควรเตือนกัน ควรสอนกัน และ ป้องกันจากคนไม่ดี เพราะเขาย่อมเป็นที่รักของคนดี แต่ไม่เป็นที่รักของคนไม่ดีหมวดธรรม
บุคคลย่อมเข้าถึงความเป็นกษัตริย์ ด้วยพรหมจรรย์อย่างเลว, ถึงความเป็นเทวดา ด้วยพรหมจรรย์อย่างกลาง, ย่อมบริสุทธิ์ ด้วยพรหมจรรย์อย่างสูงหมวดธรรม
ปราชญ์ พึงรักษาศีลหมวดธรรม
ผู้ฉลาดนั้นเป็นผู้เพ่งพินิจ มีเพียรติดต่อ บากบั่นมั่นคงเป็นนิตย์ ย่อมถูกต้องพระนิพพาน อันปลอดจากโยคะ หาธรรมอื่นยิ่งกว่ามิได้หมวดธรรม
ผู้ตกอยู่ในอำนาจแห่งจิต ย่อมเดือดร้อนหมวดธรรม
ผู้ตั้งมั่นอยู่ในสัทธรรม เป็นผู้เกื้อกูลแก่คนทั้งปวงหมวดธรรม
ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ย่อมไม่ทำบาปหมวดธรรม
ผู้ถึงพร้อมด้วยสัมมัปปธาน มีสติปัฏฐานเป็นอารมณ์ ดารดาษด้วยดอกไม้คือวิมุติติ หาอาสวะมิได้ จักปรินิพพานหมวดธรรม
ผู้ถูกราคะย้อม ถูกกองมืด (อวิชชา) ห่อหุ้มแล้ว ย่อมไม่เห็นธรรม สำหรับฝืนใจอันละเอียดลออ ลึกซึ้ง ซึ่งเห็นได้ยากหมวดธรรม
ผู้ประพฤติธรรม อยู่เป็นสุขหมวดธรรม
ผู้ประพฤติธรรม ไม่ไปสู่ทุคติหมวดธรรม
ผู้มีจิตสงบ มีปัญญาเครื่องรักษาตัว มีสติ เป็นผู้เพ่งพินิจ ไม่เยื่อใยในกาม ย่อมเห็นธรรมโดยชอบหมวดธรรม
ผู้มีจิตใจตั้งมั่น ย่อมไม่เบียดเบียนคนอื่น และ แม้ตนเองหมวดธรรม
 หมวดหมู่
ผู้มีปัญญา พึงรักษาจิตหมวดธรรม
ผู้มีปัญญาทราม มีจิตใจกระด้าง ถึงฟังคำสอนของพระชินเจ้า ก็ยังห่างไกลจากพระสัทธรรม เหมือนดินกับฟ้าหมวดธรรม
ผู้มีปิติในธรรม อยู่เป็นสุขหมวดธรรม
ผู้ละปัญจธรรมที่ทำให้เนิ่นช้าได้แล้ว ยินดีในธรรม ที่ไม่มีสิ่งทำให้เนิ่นช้า ผู้นั้นก็บรรลุพระนิพพาน อันปลอดจากโยคะ ไม่มีธรรมอื่นยิ่งกว่าหมวดธรรม
ผู้แพ้ ย่อมอยู่เป็นทุกข์หมวดธรรม
ผู้ใดประกอบในธรรมวินัยของพระทศพล มีความขวนขวายน้อย พากเพียรละ ความเกิดความตาย ผู้นั้นย่อมบรรลุพระนิพพานหมวดธรรม
ผู้ใดปรารถนาโภคทรัพย์ อายุ ยศ สุข อันเป็นทิพย์, ผู้นั้นพึงงดเว้นบาปทั้งหลาย แล้วประพฤติสุจริตธรรม 3 อย่างหมวดธรรม
ผู้ใดฟังธรรมแม้น้อย ย่อมเห็นธรรมด้วยกาย ผู้ใดไม่ประมาทธรรม ผู้นั้นแล ชื่อว่าผู้ทรงธรรมหมวดธรรม
ผู้ใดสอนธรรมแก่คนที่ปฏิบัติไม่ถูก ถ้าเขาทำตามคำของผู้นั้น จะไม่ไปสู่ทุคติหมวดธรรม
ผู้ใดไม่มีความเคารพในเพื่อนพรหมจารี, ผู้นั้นย่อมห่างจากประสัทธรรม เหมือนฟ้ากับดินฉะนั้นหมวดธรรม
ผู้ไม่คดโกง ไม่พูดเพ้อ มีปรีชา ไม่หยิ่ง มีใจมั่นคงนั้นแล ย่อมงดงามในธรรม ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้วหมวดธรรม
พระนิพพานที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว ไม่มีโศก ปราศจากธุลี เกษม เป็นที่ดับทุกข์ เป็นสุขดีหนอหมวดธรรม
พึงขจัดปัญหาที่เป็นเหตุถือมั่นทั้งปวง ทั้งเบื้องสูง เบื้องต่ำ เบื้องขวาง ท่ามกลาง, เพราะเขาถือมั่นสิ่งใด ๆ ในโลกไว้ มารย่อมติดตามเขาไป เพราะสิ่งนั้น ๆหมวดธรรม
พึงนั่งใกล้ผู้เป็นพหูสูต และ ไม่พึงทำสุตะให้เสื่อม สุตะเป็นรากแห่งพรหมจรรย์ เพราะฉะนั้นควรเป็นผู้ทรงธรรมหมวดธรรม
พึงประพฤติธรรมให้สุจริต ไม่พึงประพฤติให้ทุจริตหมวดธรรม
พึงเป็นผู้พอใจ และ ประทับใจ ในพระนิพพานที่บอกไม่ได้ ผู้มีจิตไม่ติดกาม ท่านเรียกว่า ผู้มีกระแสอยู่เบื้องบนหมวดธรรม
พึงเลือกเฟ้นธรรมโดยแยบคายหมวดธรรม
พูดอย่างใด ทำอย่างนั้นหมวดธรรม
ภิกษุผู้เห็นโทษในกาม มีความประพฤติประเสริฐ ปราศจากตัณหา มีสติทุกเมื่อ พิจารณาแล้ว ดับกิเลสแล้ว ย่อมไม่มีความหวั่นไหวหมวดธรรม
มหาราช ธรรมเป็นทาง (ควรดำเนินตาม) ส่วนอธรรม นอกลู่นอกทาง (ไม่ควรดำเนินตาม) อธรรมนำไปนรก ธรรมให้ถึงสุคติหมวดธรรม
ราชรถอันงดงามย่อมคร่ำคร่า แม้ร่างกายก็เข้าถึงชรา ส่วนธรรมของสัตบุรุษย่อมไม่เข้าถึงชรา สัตบุรุษ กับสัตบุรุษเท่านั้นย่อมรู้กันได้หมวดธรรม
ศรัทธา เป็นเพื่อนแท้ของคนหมวดธรรม
ศีล พึงรู้ได้ด้วยการอยู่ร่วมกันหมวดธรรม
ศีล ยอดเยี่ยมในโลกหมวดธรรม
ศีล เป็นเกราะอย่างอัศจรรย์หมวดธรรม
ศีลเป็นอาภรณ์อันประเสริฐหมวดธรรม
ศีลเป็นเบื้องต้น เป็นที่ตั้งอาศัย เป็นมารดาของกัลยาณธรรมทั้งหลาย เป็นประมุขของธรรมทั่วไป ฉะนั้นควรชำระศีลให้บริสุทธิ์หมวดธรรม
สติ คือความตื่นในโลกหมวดธรรม
สมณพราหมณ์บางเหล่ากล่าวธรรมของตนว่าบริบูรณ์, แต่กล่าวธรรมของผู้อื่นว่าเลว (บกพร่อง), เขาย่อมทะเลาะวิวาทกัน แม้ด้วยเหตุนี้ เพราะต่างก็กล่าวข้อสมมุติของตน ๆ ว่าเป็นจริงหมวดธรรม
สัจจะ ธรรมะ อหิงสะ สัญญมะ และ ทมะ มีอยู่ในผู้ใด อารยชนย่อมคบผู้นั้น นั่นเป็นธรรมอันไม่ตายในโลกหมวดธรรม
สัจจะ เป็นรสดียิ่งกว่าประดารสทั้งหลายหมวดธรรม
สิ่งทั้งหลายทั้งปวง ไม่ควรยึดมั่นถือมั่นหมวดธรรม
เกียรติ ย่อมไม่ละผู้ตั้งอยู่ในธรรมหมวดธรรม
เขากล่าวว่า ฟ้ากับดินไกลกัน และ ฝั่งทะเลก็ไกลกัน แต่ธรรมของสัตบุรุษ กับของอสัตบุรุษไกลกันยิ่งกว่านั้นหมวดธรรม
เบญจขันธ์ที่กำหนดรู้แล้ว มีรากขาดตั้งอยู่ ถึงความสิ้นทุกข์แล้ว ก็ไม่มีภพต่อไปอีกหมวดธรรม
เมื่อจิตเศร้าหมอง มีหวังไปทุคติหมวดธรรม
เมื่อจิตไม่เศร้าหมอง มีหวังไปสุคติหมวดธรรม
เมื่อพระพุทธเจ้าผู้ทำความสว่างเกิดขึ้นในโลก, พระองค์ย่อมประกาศธรรมสำหรับดับทุกข์นี้หมวดธรรม
เราตถาคต ไม่เห็นความสวัสดีของสัตว์ทั้งหลาย นอกจากปัญญา ความเพียร ความระวังตัว และ การสละสิ่งทั้งปวงหมวดธรรม
โลก ถูกจิตนำไปหมวดธรรม
โสรัจจะ และ อวิหิงสานั้น เป็นช้างเท้าหลัง สติ และ สัมปชัญญะนั้น เป็นช้างเท้าหน้าหมวดธรรม
ไม่ควรเสพธรรมที่เลว ไม่ควรอยู่กับความประมาท ไม่ควรเสพมิจฉาทิฏฐิ ไม่ควรเป็นคนรกโลกหมวดธรรม