คำไวพจน์ พร้อมความหมายน่ารู้

ในภาษาไทยมีคำศัพท์หลากหลายคำที่ถึงแม้จะมีการเขียนและการออกเสียงที่แตกต่างกัน แต่ก็มีหลายต่อหลายคำที่มีความหมายเหมือนกัน ซึ่งความแตกต่างนี้อาจขึ้นอยู่กับระดับของภาษาหรือบริบทที่ใช้คำเหล่านั้น โดยเราจะเรียกคำเหล่านี้ว่า "คำไวพจน์" และสามารถจำแนกได้เป็นหลายประเภท บทความนี้จะนำท่านไปรู้จักกับคำไวพจน์ที่พบเจอในชีวิตประจำวันเพื่อเพิ่มความเข้าใจเกี่ยวกับคำเหล่านี้มากยิ่งขึ้น

คำไวพจน์ คืออะไร?

คำไวพจน์ คือ คำที่มีความหมายเหมือนกัน หรือ คล้ายกันมาก แต่เขียนและออกเสียงต่างกัน เรียกอีกอย่างว่า "คำพ้อง"

คำไวพจน์ คำพ้อง หรือ การหลากคำ เป็นชื่อเรียกคำในภาษาไทยจำพวกหนึ่ง มีความหมายต่างกันเป็น 2 แบบ

1. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช 2542 ให้คำอธิบายว่า
คำไวพจน์ คือ "คำที่เขียนต่างกันแต่มีความหมายเหมือนกันหรือใกล้เคียงกันมาก เช่น มนุษย์ กับ คน บ้าน กับ เรือน รอ กับ คอย ป่า กับ ดง คำพ้องความ ก็ว่า" (พจนานุกรม 2542 หน้า 1091)
2. ความหมายที่พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) กล่าวไว้ในหนังสือแบบเรียนภาษาไทย ด้วยว่า
คำไวพจน์ หมายถึง "คำที่ออกเสียงเหมืมอนกันแต่เขียนต่างกันและมีความหมายต่างกัน เช่น ใส กับ ไส โจทก์ กับ โจทย์ พาน กับ พาล ปัจจุบันเรียกว่า คำพ้องเสียง"

ประเภทของคำไวพจน์

ปัจจุบัน มีการศึกษาคำที่พ้อง สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท โดยต้องสังเกตบริบทการใช้คำ ๆ นั้นควบคู่ไปด้วย ดังนี้

1. คำพ้องรูป

คำพ้องรูป คือคำที่มีรูปเขียนเหมือนกัน มีความหมายต่างกัน ออกเสียงต่างกันหรือเหมือนกันก็ได้
ตัวอย่าง
คำว่า "เพลา" สามารถอ่านได้ 2 แบบ ได้แก่

- เพลา : แกนสำหรับสอดดุมเกวียน
- เพ-ลา : กาล, เวลา, คราว

2. คำพ้องเสียง

คำพ้องเสียง คือคำที่เขียนต่างกัน มีความหมายต่างกัน ออกเสียงเหมือนกัน
*ตามนิยามคำไวพจน์ของพระยาศรีสุนทรโวหาร
ตัวอย่าง

- คำว่า "อิฐ" อ่านว่า อิด หมายถึง ดินเผาสำหรับก่อสร้าง
- คำว่า "อิด" อ่านว่า อิด หมายถึง เหนื่อยใจ, อ่อนใจ

3. คำพ้องความ

คำพ้องความ คือคำต่างรูป ต่างเสียง แต่มีความหมายเหมือนหรือใกล้เคียงกัน
*ตามนิยามคำไวพจน์ของพจนานุกรมราชบัณฑิตฯ
ตัวอย่าง
คำว่า "พระอาทิตย์" มีหลายคำที่มีความหมายสื่อถึงพระอาทิตย์ เช่น

- ตะวัน
- สุริยา

คำไวพจน์ มาจากอะไร?

คำไวพจน์ อ่านว่า ไว-พด
คำไวพจน์ มาจาก ภาษาบาลีว่า “เววจน” (เว-วะ-จะ-นะ) รากศัพท์มาจาก วิ + วจน

หมวดหมู่ "คำไวพจน์" พร้อมความหมายที่น่ารู้

คำไวพจน์ ประเภทพ้องความหมาย เป็นประเภทที่พบได้บ่อยในชีวิตประจำวันที่มักปรากฏในรูปแบบวรรณกรรม บทกลอน หรืองานเขียนต่าง ๆ และเพื่อให้เข้าใจความหมายที่ลึกซึ้งชัดเจน เรามาทำการเรียนรู้คำไวพจน์ไปด้วยกันในบทความนี้ โดยจะยกตัวอย่างคำไวพจน์ที่พบเห็นบ่อยมาเป็นตัวอย่าง ดังต่อไปนี้

คําไวพจน์ ดอกไม้

• บุปผชาติ
• บุปผา
• ผกามาศ
• มาลี
• โกสุม
• บุหงา
• สุคันธชาติ

คําไวพจน์ น้ำ

• คงคา
• ชลธาร
• ชลธี
• ชลาลัย
• ชลาศัย
• ชโลทร
• ธารา

คําไวพจน์ ป่า

• ดง
• พง
• พงพนา
• พงไพร
• พนัส
• พนา
• ชัฏ

คําไวพจน์ นก

• ทวิช
• บุหรง
• สกุณ
• สกุณี
• วิหค
• สกุณา
• ปักษี
• ทิชากร
• ปักษิณ
• ทวิชาชาติ
• ปักษา

คําไวพจน์ ช้าง

• หัสดี
• กุญชร
• คช
• กรี
• ดำริ
• คชินทร์
• คชาธาร
• หัตถี
• คเชนทร์
• หัสดินทร์
• กรินทร์
• ไอยรา
• สาร
• วารณ
• คชา

คําไวพจน์ ผู้หญิง

• อรไท
• แก้วตา
• ดวงสมร
• นงคราญ
• นงพะงา
• บังอร
• ร้อยชั่ง
• สตรี
• สายสมร
• อนงค์
• อิสตรี
• กัญญา
• กันยา
• กัลยาณี
• กานดา
• ดรุณี
• นงเยาว์
• นงลักษณ์
• นารี
• มารศรี
• ยุพเยาว์
• ยพุเรศ
• ยุพดี
• ยุพา
• ยุพิน
• เยาวเรศ
• เยาวลักษณ์
• วนิดา
• สมร
• สุดา
• อิตถี
• เพาโพท
• พธู
• สัตรี
• พนิดา
• นงราม
• ยุวดี

คําไวพจน์ ผู้ชาย

• เกล้ากระผม
• ท้าว
• เกล้ากระหม่อม
• ทิด
• พ่อหนุ่ม
• ภราดร
• ภราดร
• ภราดา
• ภราตร-
• ภราตฤ-
• เชษฐา
• นายหัว
• ภาดร
• ภาดา
• เถ้าแก่
• บา
• ภาตระ
• เทพบุตร
• ภาตา
• เยาวพาน
• บุรุษ
• ภาตา
• ภาตุ
• เรียม
• ประสก
• ภาติกะ
• ปั่ว
• ภาติยะ
• มัชฌิมบุรุษ
• กนิษฐภาดา
• มาณพ
• กระผม
• กระหม่อม
• กะกัง
• วีรบุรุษ
• พระเอก
• สมิงมิ่งชาย
• คนสุก
• สุดหล่อ
• คุณชาย
• พระรอง
• หนุ่มน้อย
• พระฤๅสาย
• หลวง
• พระหน่อ
• อนุชา
• พระหน่อเนื้อ
• อา
• ต้น
• พ่อ
• อ้าย
• ตัวพระ
• พ่อเล้า
• ตี๋
• พ่อพลาย

คําไวพจน์ ท้องฟ้า

• อัมพร
• ทิฆัมพร
• เวหาศ
• คคนางค์
• โพยม
• เวหา
• นภาลัย

คําไวพจน์ ภูเขา

• บรรพต
• สิงขร
• พนม
• ไศล
• ภู
• ศิงขร
• ภูผา
• ศิขริน
• คีรี

คําไวพจน์ พระจันทร์, คําไวพจน์ ดวงจันทร์

• เดือน
• ศศิ
• ศศิธร
• บุหลัน
• โสม
• นิศากร
• แข
• กัษษากร
• นิศาบดี
• รัชนีกร
• ศิวเศขร

คําไวพจน์ พระอาทิตย์, คําไวพจน์ ดวงอาทิตย์

• ทิพากร
• ทิวากร
• ทินกร
• ภาสกร
• รวิ
• รวี
• รพิ
• ระพี
• ไถง
• ตะวัน
• อาภากร
• อังศุมาลี
• สุริยะ
• สุริยา
• สุริยัน
• สุริยน
• สุริยง
• ภาณุ
• ภาณุมาศ
• อุษณรศมัย
• ทยุมณี
• อหัสกร
• พรมัน
• ประภากร

คําไวพจน์ ม้า

• พาชี
• สินธพ
• อาชาไนย
• ไหย
• อัศว
• แสะ
• ดุรงค์
• มโนมัย
• อาชา
• อัศวะ

คําไวพจน์ แผ่นดิน

• หล้า
• เมธินี
• ภูมิ
• ภพ
• พสุธา
• ธาษตรี
• ด้าว
• โลกธาตุ
• ภูวดล
• พิภพ
• พสุธาดล
• ปัถพี
• ปฐวี
• ปฐพี
• ธราดล
• ธรณี
• ภูตลา
• พสุนทรา
• มหิ
• พสุมดี

คําไวพจน์ ไฟ

• อัคคี
• อัคนี
• เดช
• เพลิง
• ปราพก

คําไวพจน์ ปลา

• มัจฉา
• มัสยา
• มัจฉาชาติ
• มิต
• ชลจร
• วารีชาติ
• อัมพุชา
• มีน
• มีนา
• ปุถุโลม

คําไวพจน์ ต้นไม้

• พฤกษ์
• รุกข์
• ตรุ
• เฌอ
• ทุม

คําไวพจน์ เมือง

• บุรี
• ธานินทร์
• ราชธานี
• ธานี
• นคร
• นครินทร์
• นคเรศ
• สถานิย
• ประเทศ
• บุรินทร์
• พารา
• กรุง
• นครา

คําไวพจน์ ดอกบัว

• อุบล
• บงกช
• นิลุบล
• นิโลตบล
• ปทุม
• สัตตบรรณ
• ปัทมา
• บุษกร
• สัตตบงกช
• จงกล
• บุณฑริก
• ปทุมา
• อุทุมพร
• สาโรช

คําไวพจน์ ลม

• วาโย
• มารุต
• พระพาย

คําไวพจน์ เสือ

• พยัคฆา
• ศารทูล
• พาฬ
• พยัคฆ์
• ขาล
• สมิง

คําไวพจน์ แม่น้ำ

• คงคา
• นที
• สินธุ์
• สาคร
• สมุทร
• ชลาลัย
• อุทก
• ชโลทร
• อาโป
• หรรณพ
• ชลธาร
• ชลาศัย
• ชลธี
• ธาร
• ธารา
• สลิล
• อรรณพ
• สินธุ
• รัตนากร
• สาคเรศ
• อุทกธารา
• อุทก
• อัมพุ

คําไวพจน์ ลิง

• วอก
• วานร
• กระบี่
• พานร
• กบิล
• กบินทร์
• วานรินทร์
• พานรินทร์

คําไวพจน์ พระเจ้าแผ่นดิน

• บดินทร์
• นโรดม
• นฤเบศน์
• เจ้าหล้า
• ภูมินทร์
• ภูบาล
• ภูบดินทร์
• ธรารักษ์
• นรินทร์
• นฤบดี
• จอมราช
• ท่านไท้ธรณี
• ขัตติยวงศ์
• ธรณีศวร
• ราเชนทร์
• ท้าวธรณิศ
• ไท้ธาษตรี
• ปิ่นเกล้าธาษตรี

คําไวพจน์ สวย

• งาม
• ประไพ
• ลอย
• ลาวัณย์
• วิลาวัณย์
• วิไล
• สวย
• สวยงาม
• อำไพ
• โสภณ
• โสภา
• ไฉไล

คําไวพจน์ นางฟ้า

• อัจฉรา
• อัปสร
• รัมภา
• เทพธิดา
• เทวี

คําไวพจน์ สวรรค์

• สุขาวดี
• สรวง
• เทวาลัย
• เทวโลก
• สุราลัย
• ศิวโลก
• สุคติ

คําไวพจน์ เทวดา

• เทพ
• เทว
• เทวัญ
• อมร
• นิรชรา
• ปรวาณ
• สุรารักษ์

คําไวพจน์ งาม

• พะงา
• โสภา
• โสภณ
• เสาวภาคย์
• บวร
• รุจิเรข
• ไฉไล

คําไวพจน์ รัก

• ชอบ
• ชอบพอ
• ชอบใจ
• ชื่นชอบ
• นิยม
• ปฏิพัทธ์
• ปลื้ม
• พิสมัย
• พึงพอใจ
• รัก
• รักใคร่
• วิมลัก
• หลงใหล
• อานก
• อานิก
• ฮัก
• เปรม
• โปรดปราน

ประโยชน์ของคำไวพจน์?

คำไวพจน์มีประโยชน์มากในแง่ของวรรณศิลป์ วรรณกรรม คือ ถ้าเรารู้จักนำคำไวพจน์มาใช้แทนคำทั่ว ๆ ไปและใช้ให้เหมาะกับบริบทเหมาะกับประเภทงานเขียน คำไวพจน์ก็จะช่วยให้งานเขียนของเราดูมีเสน่ห์ สละสลวยมากขึ้น โดยเฉพาะการแต่งกลอนที่คำไวพจน์จะช่วยให้แต่ละบทมีความคล้องจองกันโดยที่ความหมายที่จะสื่อยังคงตามบริบทเดิม

คำไวพจน์ ถือเป็นจำพวกหนึ่งของคำในภาษาไทยที่ทำให้ภาษาไทยมีความสละสลวยมาก พอไปประกอบกับการแต่งบทกลอนแล้วทำให้มีความลื่นไหลและคล้องจองกันแต่ยังคงความหมายที่จะสื่อสารไว้ได้อย่างถูกต้องครบถ้วน เอาไว้บทความหน้าเรามาดูคำไวพจน์และวิธีใช้ในการแต่งกลอนกัน