คำไวพจน์
คำในภาษาไทยหลายต่อหลายคำ แม้บางคำจะเขียนต่างกัน แต่กลับมีความหมายเหมือนกัน ขึ้นอยู่กับระดับภาษาและบริบทในการใช้ ซึ่งตามหลักภาษาไทยจะเรียกคำเหล่านี้ว่าคําไวพจน์ โดยสามารถแบ่งออกเป็นหลายประเภท บทความนี้จะพาไปรู้จักกับคำไวพจน์ให้มากขึ้น
ความหมายของคำไวพจน์
คำไวพจน์ คือ คำที่มีความหมายเหมือนกัน ตรงกัน หรือคล้ายกันมาก แต่เขียนและออกเสียงไม่เหมือนกัน เรียกอีกอย่างว่า คำพ้อง คำพ้องความ การหลากคำ คำพ้องรูป คำพ้องความหมาย
ประเภทต่าง ๆ ของคำไวพจน์
สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ คือ 1. คำพ้องรูป 2. คำพ้องเสียง และ 3. คำพ้องความหมาย
*เรามักจะเห็นในแบบคำพ้องความหมายเสียเป็นส่วนใหญ่
1. คำพ้องรูป
คือคำที่มีรูปเขียนเหมือนกัน มีความหมายต่างกัน ออกเสียงต่างกันหรือเหมือนกันก็ได้
ตัวอย่าง คำว่า ชิน
- แปลว่า คุ้นจนเจน
- แปลว่า ผู้ชนะ
- แปลว่า เนื้อโลหะเจือชนิดหนึ่ง
2. คำพ้องเสียง
คือคำที่เขียนต่างกัน มีความหมายต่างกัน ออกเสียงเหมือนกัน
ตัวอย่าง
- ใจ กับ ไจ
- จร กับ จอน
3. คำพ้องความหมาย
คือคำต่างรูป ต่างเสียง แต่มีความหมายเหมือนหรือใกล้เคียงกัน
ตัวอย่าง
- กิน กับ รับประทาน
- กัลยา กับ นารี
คำไวพจน์ยอดนิยม 30 คำ
- กลางคืน = กลางค่ำ / คืน / นักตะ / นิศา / มืดค่ำ / ย่ำค่ำ / รชนิ / รชนี / รัชนี / รัตติ / ราตรี / อันธิกา
- ความรู้ = พิทย / พิทย- / พิทยา / พิทย์ / ภูมิรู้ / มันตา / วิชา / วิชานนะ / วิทยา / เมธา / เวท- / เวท / โพธ
- ใจ = กมล / ดวงหทัย / ดวงแด / ดวงใจ / มน / มโน / ฤดี / ฤทัย / หฤทัย
- ชีวิต = ความเป็น / ความเป็นอยู่ / ชีวัน / ชีวา / ชีวี / ร่วมชีวิต / ลมหายใจ / วิถีชีวิต / เกิด / กำเนิด
- ดอกบัว = กมล / กระมล / จงกล / นิลุบล / นิโลตบล / บงกช / บัว / บุณฑริก / บุษกร / ปทุม / ปทุมา / ปัทมา / สัตตบงกช / สัตตบรรณ / สาโรช / อุทุมพร / อุบล / โกมล
- ท้องฟ้า = คคนางค์ / คคนานต์ / ทิฆัมพร / นภ / นภดล / นภา / นภาลัย / หาว / อัมพร / อากาศ / เวหา / เวหาศ / โพยม
- ทะเล = น้ำ / สมุทร / มหาสมุทร / ลำน้ำ / สายน้ำ / สินธุ / สินธุ์ / สินธู / แม่น้ำ
- เทวดา = นางฟ้า / นิรชรา / ปรวาณ / สุร / สุรารักษ์ / อมร / เทพ / เทว / เทวัญ / เทวา / เทวาคาร / เทวารัณย์ / เทวินทร์ / เทเวนทร์ / เทเวศ / เทเวศร์ / เทเวศวร์ / ไตรทศ
- เทวดาหญิง = กินรี / นางฟ้า / นางสวรรค์ / เทวี / เทพี
- น้ำ = คงคา / ชลธาร / ชลธี / ชลาลัย / ชลาศัย / ชโลทร / ทึก / ธาร / ธารา / นที / รัตนากร / สมุทร / สลิล / สาคร / สาคเรศ / สินธุ / สินธุ์ / หรรณพ / อรรณพ / อัมพุ / อาโป / อุทก / อุทกธารา
- ปลา = ชลจร / ปุถุโลม / มัจฉา / มัจฉาชาติ / มัสยา / มิต / มีน / มีนา / วารีชาติ / อัมพุชา
- ป่า = ชัฏ / ดง / พง / พงพนา / พงพี / พงไพร / พนัส / พนา / พนาดร / พนาลี / พนาวัน / อรัญญิก / อารัญ / อารัณย์ / เถื่อน / ไพร / ไพรวัน / ไพรสัณฑ์
- ผู้ชาย = ชาย / ท้าว / ธ / นายหัว / บัก / บุรุษ / บ่าวน้อย / พระเอก / พ่อพลาย / พ่อหนุ่ม / ภราดร / ภราดา / ภาดร / ภาดา / ภาตระ / ภาตา / ภาตุ / มาณพ / สุดหล่อ / หนุ่มน้อย / อ้าย / เรียม
- ผู้หญิง = สตรี / อิตถี / นารี / กามินี / พธู / กันยา / กัลยา / กานดา / อนงค์
- แผ่นดิน = กษมา / ด้าว / ธรณิน / ธรณี / ธรา / ธราดล / ธริษตรี / ธาตรี / ปฐพี / ปฐวี / ปัถพี / พสุธา / พสุมดี / พิภพ / พื้นดิน / ภพ / ภูตลา / ภูมิ / ภูวดล / เมธินี
- พระจันทร์ = รัชนีกร / แข / บุหลัน / นิศากร / ศศิธร
- พระเจ้าแผ่นดิน = กษัตร / กษัตริย์ / กษัตรีศูร / ขัตติยวงศ์ / จอมราช / ท่านไท้ธรณี / ท้าวธรณิศ / ธรณิศร / ธรณีศวร / ธราธิป / ธเรศ / นรินทร์ / นฤบดี / นฤเบศน์ / นโรดม / บดินทร์ / ภูบดินทร์ / ภูบดี / ภูบาล / ภูมินทร์ / ราชา / ราเชนทร์
- พระวิษณุ = กฤษณะ / จักรปาณี / ธราธร / ธราธาร / พระกฤษณ์ / พระจักรี / พระนารายณ์ / มาธพ / ศางดี / สวภู / ไกษพ / ไตรวิกรม / ไวกุณฐ์
- พระอาทิตย์ = ตะวัน / ทยุมณี / ทินกร / ทิพากร / ทิวากร / ประภากร / พรมัน / ภาณุ / ภาสกร / รพิ / รวิ / รวี / ระพี / สุริยง / สุริยน / สุริยะ / สุริยัน / สุริยา / อหัสกร / อังศุมาลี / อาคิรา / อาภากร
- มอง = ชระเมียง / ชายตา / ดู / ทอดตา / ทอดสายตา / บง / มอง / มองเมียง / มุ่งดู / ยล / ส่งสายตา / ส่ายตา / หมายตา / เมียงมอง / เยี่ยม ๆ มอง ๆ / แยงยล
- มาก = กระชอม / คลาคล่ำ / คับคั่ง / จัด / ชะมัด / ชุกชุม / ดา / ปัง / ปือ / พหล / พหุ / พหุล / พหู / ภุส / ภูริ / มลาก / มหัต / มหันต์ / มากมาย / วิบุล / วิบูล / หนา / หนาตา / หลาก / หลาย / อธิก / อธึก / อักโข / อำพน / อเนก / เกรียง / เกลี่อน / เกลื่อนกล่น / เป็นกอง / เหวง / แครครั่ง / โข / โต / โอฬาร / ใหญ่ / ไกร
- เมฆ = ขี้เมฆ / ปัชชุน / ปโยชนม์ / ปโยธร / พยับเมฆ / พลาหก / วลาหก / วาริท / วาริธร / หมอก / อัมพุท / เมฆา / เมฆินทร์ / เมฆี
- เมือง = กรุง / ธานิน / ธานินทร์ / ธานี / นคร / นครา / นครินทร์ / นคเรศ / บุรินทร์ / บุรี / ประเทศ / ปุระ / พารา / สถานิย
- แม่น้ำ = คลอง / ชลาสินธุ์ / ทะเล / น้ำ / มหาสมุทร / ลำน้ำ / ลุ่มน้ำ / สทิง / สายชล / สายนที / สายน้ำ / สินธุ์ / สินธู / แคว
- ร้องไห้ = กระซิก / กระอืด / กระโหย / กันแสง / กำสรวล / กินน้ำตา / คร่ำครวญ / งอแง / จาบัล / จาบัลย์ / บีบน้ำตา / ประปราน / พิลาป / ฟูมฟาย / รวะ / ร่ำไห้ / ร้องจ๊า / ร้องห่ม / ลักสร้อย / สะอึกสะอื้น / เครงคร่ำ / เศร้าโศก / เสียน้ำตา / โรทนะ / โรทะ / โศก / โศกา / โศกาดูร / โศกี / โหยไห้
- รัก = ชอบ / ชอบพอ / ชอบใจ / ชื่นชอบ / นิยม / ปฏิพัทธ์ / ปลื้ม / พิสมัย / พึงพอใจ / รักใคร่ / วิมลัก / หลงใหล / อานก / อานิก / ฮัก / เปรม / โปรดปราน
- วัว = กาสร / คาวี / ฉลู / พฤษภ / มหิงสา / มหิงส์ / อสุภ / โค
- สงคราม = กรุน / การรบพุ่ง / จำบัง / ฉุป / ฉุป- / ต่อสู้ / ยุทธ / ยุทธ- / ยุทธนา / ยุทธนาวี / ยุทธ์ / รณ / รณ- / ศึกสงคราม / สงคราม / สมร- / สมร / สู้รบ
- สบาย = ผาสุก / รวยรื่น / ร่มเย็น / สบายใจ / สำราญ / สุข / สุขสบาย / สุขิน / สุขี / สุนันท์ / หฤษฎ์ / หัฏฐะ / อุตุ / เกษม / เขมา / เขษม / เปรม / เป็นสุข / เสบย
- สวย = งาม / ประไพ / ลอย / ลาวัณย์ / วิลาวัณย์ / วิไล / สวยงาม / อำไพ / โสภณ / โสภา / ไฉไล
การใช้งานคำไวพจน์ตามรูปแบบภาษาไทย
ตัวอย่าง: การใช้คำไวพจน์ในกลอนและบทกวี
มืดสิ้นแสงเทียนประทีปส่อง ก็ผ่องแสงจันทร์กระจ่างสว่างส่ง
บุปผชาติสาดเกสรขจรลง บุษบงเบิกแบ่งระบัดบาน
เรณูนวลหวนหอมมารวยริน พระพายพัดประทิ่นกลิ่นหวาน
เฉื่อยฉิวปลิวรสสุมามาลย์ ประสานสอดกอดหลับระงับไป
---
กลอนบทนี้จะพบคำไวพจน์ดังนี้
- บุปผชาติ, บุษบง, สุมามาลย์ = ดอกไม้
- ขจร = ฟุ้ง, กระจาย
- พระพาย = ลม
ต้นกำเนิดของคำไวพจน์
คำไวพจน์ มาจาก ภาษาบาลีว่า “เววจน” (เว-วะ-จะ-นะ)
รากศัพท์มาจาก วิ + วจน
ยังไม่หมดเพียงเท่านี้ สามารถทำการค้นหาคำไวพจน์อื่น ๆ ได้เลย หรือจะเริ่มไล่ดูจากการจัดกลุ่มหมวดหมู่คำไวพจน์ที่เราได้คัดแยกไว้ให้แล้วก็ได้เช่นกัน
